روان سنجی (Psychometrics)، به روانشناسان کمک می کند تا پدیده های روانی انسان را از حالت کیفی به حالت کمی یا همان عددی تبدیل کنند. در واقع روان سنجی به معنی استفاده از روش های آماری و آزمایش برای اندازه گیری پدیده های روانی است.
یا در تعریف دیگر می توان چنین گفت که در لغت، روان سنجی به معنی اندازه گیری آنچه در روان شناسی است، می باشد و یکی از اهداف عمده آن اندازه گیری پدیده های روانی و جنبه کمی دادن به آنهاست؛ زیرا زمانی که پدیده ها با اعداد نشان داده می شوند، بهتر طبقه بندی می شوند.
در یک عبارت ساده تر، روان سنجی یعنی استفاده از آزمون های روانی برای اندازه گیری پدیده های روانی.
رشته روان سنجی در ایران، یکی از گرایش هایروانشناسی در دوره کارشناسی ارشد بوده و تعداد پذیرش دانشجو در این رشته بسیار کم است. کسانی که می خواهند در این رشته تحصیل کنند، باید سواد غنی در زمینه روانشناسی داشته باشند و با آشنایی بر فلسفه علم، بر ریاضیات و آمار نیز تسلط داشته باشند.
اهمیت روان سنجی و اندازه گیری پدیده های روانی
انسان ها همواره برای شناختن توانایی ها و شخصیت خود، به روان سنجی نیاز دارند تا طبق طبقه بندی ها، جایگاه خود را بهتر شناخته در جهت بهبود شرایط خود بیشتر تلاش کنند.
این طبقه بندی و شناخت می تواند شامل مسائل جسمی (قوی و ضعیف بودن، سالم و بیمار بودن و…) باشد و هم شامل مسائل روانی و ذهنی مانند (هوش، استعداد، شخصیت و…) شود.
در جامعه امروزی این روان سنجی یک موضوع بسیار مهم بوده و وسایل و ابزارهای علمی زیادی را در اختیار جامعه و متخصصان علوم انسانی قرار می دهد.
کاربردهای روان سنجی
کاربردهای روان سنجی را می توان به صورت زیر بیان کرد:
- پیش بینی Prediction
یکی از کاربردهای روان سنجی، این است که افراد می توانند با استفاده از این علم، میزان موفقیت خود را در آینده، در زمینه های تحصیلی یا شغلی پیش بینی کنند. روان سنجی برای توانایی پیشرفت تحصیلی و دیگر ویژگی های افراد به کار می رود.
- گزینش و انتخاب Selection
یکی دیگر از کاربردهای روان سنجی، این است که در موسسات و سازمان ها این آزمون برای گزینش مناسب افراد بسیار به کار می رود.
- طبقه بندی Classification
طبقه بندی یا گروه بندی افراد بر اساس تقسیمات منطقی، یکی دیگر از کاربردهای روان سنجی است. در واقع در طبقه بندی باید مشخص شود که هر فرد خاص در چه گروهی جای دارد و بر اساس چه روشی می توان او را مورد آموزش و یا درمان قرار داد. بدین ترتیب روان سنجی ابزار و وسایل لازم را برای طبقه بندی افراد فراهم کرده است.
- ارزشیابی Evaluation
مورد بعدی این است که از ابزارهای روان سنجی برای قضاوت و ارزشیابی برنامه ها، روش ها، تدابیر درمانی و همچنین میزان پیشرفت بیماران به کار می روند. همچنین از این ابزارها برای بررسی روش های نوین درمانی استفاده می شود.
مهارت های یک روان سنج کدام است؟
افرادی که در رشته روان سنجی فارغ التحصیل می شوند، باید برای داشتن مجوز یا پروانه روان سنجی در آزمون نظام روان شناسی شرکت کنند. در این آزمون مهارت های فرد مورد سنجش و آزمون قرار می گیرد.
این مهارت ها عبارتند از:
- اجرا، نمره گذاری و تفسیر انواع آزمون های هوش، استعداد، شخصیت و…
- آشنایی و داشتن مهارت در اصول و فنون مرتبط با ساختن و مطالعه ویژگی های روایی و اعتبار؛ همچنین تنظیم جداول مربوط به هنجارها با توجه به فرهنگ و رسوم ایران
- شناخت آزمون هایی که در ایران به تایید سازمان نظام روان شناسی و مشاوره هنجاریابی رسیده اند.
- رعایت اصول اخلاقی مرتبط با فعالیت های روان شناس، مشاوره و روان سنجی
- رعایت تعرفه اجرا و تفسیر آزمون که سازمان نظام روان شناسی اعلام کرده است.
- اجتناب از برگزاری غیرضروری آزمون در مورد مراجعان
- آشنایی کلی با انواع آزمون های فرافکنی
تست روان سنجی چیست؟
روان شناسان برای اینکه تشخیص درستی داشته باشند و روش درمانی مناسبی را انتخاب کنند، از انواع تست های روان سنجیاستفاده می کنند. از این تست ها برای مسائل متعددی استفاده می شود.
ازجمله تست های روان سنجی بسیار پرکاربرد می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تست های شخصیت شناسی
- تست های روان شناسی کودک
- تست های ارزیابی کودکان
- تست های روان شناسی ازدواج
- تست های شغلی و اجتماعی
- تست هوش
- تست مشکلات رفتاری
و…
سخن آخر
روان سنجی، شیوه ای در علم روانشناسی است که به روان شناسان کمک می کند تا کیفیت پدیده های روانی را به کمیت تبدیل کنند. بدین ترتیب با اعداد و ارقام میزان اختلالات روانی، سلامتی، توانایی و مواردی از این قبیل در هر فرد مشخص می شود.
افراد با این اعداد و ارقام در طبقه بندی های خود جای می گیرند و در بسیاری از موارد با کمک درمانگر، می توانند نقاط ضعف خود را بهبود بخشیده و توانایی های خود را بیشتر کنند.
یکی از مهم ترین کاربردهای روان سنجی، در مصاحبه های استخدامی در اداره ها و سازمان ها است؛ بدین ترتیب افراد لایق، بر سر کارهای حساس خواهند نشست.
ما در این این مقاله سعی کردیم تا این شاخه از علم روانشناسی را به شما توضیح دهیم؛ در صورتیکه در مورد روان سنجی به مشاوره بیشتری نیاز داشته باشید، می توانید با کارشناسان ما در هنر آرامش در ارتباط باشید. برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید با شماره ۰۹۹۰۶۴۰۰۱۸۱ تماس بگیرید.
سوالات متداول
روان سنجی به صورت عمده به چه سوالاتی پاسخ می دهد؟
روان سنجی به طور کلی پاسخی برای برخی سوالات است، مانند: 1- چه کسی باهوش یا عقب مانده است؟ 2- یک فرد به خصوص چه استعدادی دارد؟ 3- چگونه می توان به شناختی از شخصیت و خصوصیات فردی افراد رسید؟
روان سنجی چه کمکی به سازمان ها و ادارات می کند؟
تست های روان سنجی که در ادارات و سازمان ها برای مصاحبه در نظر گرفته شده است، به انتخاب درست افراد برای سمت ها و ردیف های شغلی موردنظر، کمک می کند.